Przede wszystkim obserwacja dziecka
Na co zwrócić uwagę?
Porównaj poziom aktywności prawej i lewej strony ciała dziecka. Czy kończyny po jeden stronie są bardziej aktywne niż po drugiej. Obserwuj czy jedno oko ma tendencje do blokowania się w rogu w pobliżu nosa? Chociaż sam ten objaw nie jest wskazówką do diagnozy autyzmu, może mieć on znaczenie jeśli oprócz niego występują inne problemy ruchowe.
Co robić pierwsze interwencje
Stymulacja dłoni dziecka- głaszcz mniej aktywną dłoń aby wywołać uchwyt. Przytrzymaj zabawkę w taki sposób aby dziecko musiało wyciągnąć rękę, żeby jej dotknąć. Jeżeli chcemy stymulować prawą rączkę, stajemy po prawej stronie lecz przesuwamy zabawkę w różne pozycje aby zmusić dziecko do wyciągania ręki w różnych kierunkach. Po siódmym miesiącu życia zachęcaj dziecko do przekraczania linii środka.
Wzmacniaj nóżki dziecka, swoją ręką zegnij nóżkę dziecka tak aby kolano zbliżyło się do brzuszka, następnie przyciśnij dłonią podeszwę jego stopy i pozwól aby spróbowało odepchnąć twoją dłoń. Pobudzaj wszystkie kończyny – pocieraj rączki i nóżki dziecka na przemian ciepłą i zimną tkaniną, warto do tej stymulacji wykorzystać różnorodnych tkanin ( gładkich, szorstkich). Skonsultuj się ze specjalistą aby określić czy problem malucha wynika z uszkodzenia neurologicznego czy ma podłoże fizjologiczne.
Amerykańska Akademia Neurologii wskazuje na trzy wskaźniki alarmowe:
Dziecko nie wskazuje, nie gaworzy lub nie wykonuje innych gestów do 12. miesiąca życia. Nie wypowiada żadnych słów do 16. miesiąca życia, nie mówi zdań do 24 miesiąca. Rodzice, których zachowania dziecka niepokoją, powinni sięgnąć po badanie przesiewowe pierwszego stopnia. System takich przesiewów prowadzi w Polsce Fundacja SYNAPSIS. Na stronie programu (www.badabada.pl) rodzice znajdą kwestionariusz „The Modified Checklist for Autism in Toddlers” (M-CHAT-R).
Diagnoza Małego Dziecka – Pierwsze Symptomy. Kwestionariusz Chat
W ocenie rozwoju dziecka od lat stosowano testy. Kwestionariusz CHAT (Checklist for Autism in Toddlers) oraz jego modyfikacje nadal są popularnym badaniem, ułatwiającym wykrycie autyzmu u małych dzieci. Przedstawiony poniżej test przeznaczony jest do oceny dzieci 16-18 miesięcznych.
Część pierwsza zawiera dziewięć pytań skierowanych do rodzica, na które odpowiada on tak lub nie.
Podstawowe Pytania
Czy twoje dziecko:
1) lubi być huśtane, podrzucane na kolanach?
2) interesuje się innymi dziećmi?
3) lubi wspinać się na różne rzeczy?
4) lubi bawić się w „a kuku" lub w chowanego?
5) udaje, że robi coś innego, np. rozmawia przez telefon ?
6) używa swojego palca wskazującego, żeby pokazać, że o coś prosi?
7) używa swojego palca wskazującego żeby pokazać, że jest czymś zainteresowane?
8) potrafi bawić się małymi zabawkami, a nie tylko brać je do buzi, manipulować nimi bezmyślnie lub rzucać o ziemię?
9)przynosi przedmioty, by coś ci pokazać?
W części drugiej kwestionariusz polega na ocenie przez badającego pięciu prostych zadań wykonywanych przez dziecko.
1. Czy podczas rozmowy dziecko nawiązało z tobą kontakt wzrokowy?
2. Przyciągnij uwagę dziecka, następnie wskaż w pokoju interesujący przedmiot i powiedz „O popatrz, to jest (tu nazwa zabawki)". Czy dziecko spogląda, żeby zobaczyć co wskazujesz?
3. Przyciągnij uwagę dziecka, a następnie daj mu małą filiżankę-zabawkę i czajniczek i powiedz: „Czy potrafisz zrobić herbatę?"
4. Czy dziecko wskazuje na światło, gdy poprosisz go, by to zrobiło?
5. Czy dziecko potrafi zbudować wieżę z klocków?
Trzy lub więcej odpowiedzi „nie" wskazuje na zagrożenie autyzmem i potrzebę dalszego diagnozowania dziecka przez psychiatrę dziecięcego. Wynik prawidłowy nie wyklucza jednak autyzmu i dlatego diagnostyka nie może się ograniczać do rozwiązania testu.
Autyzm rozpoznaje się na podstawie wywiadu oraz obserwacji pacjenta w różnych warunkach i otoczeniu. Musimy pamiętać, że w gabinecie lekarskim trudno jest ocenić funkcjonowanie dziecka, szczególnie jeżeli jest ono niespokojne lub zapłakane, a czas wizyty – ograniczony. Lekarz rodzinny czy nawet pediatra nie może rozpoznać autyzmu, szczególnie w oparciu o pojedyncze nieprawidłowości w zachowaniu dziecka. Może jedynie zweryfikować obawy rodziców i pomóc ocenić, czy rozwój dziecka i jego zachowanie mieszczą się w granicach normy, czy też nie. Każde odchylenie od typowego zachowania wymaga przeprowadzenia ogólnej oceny rozwoju dziecka i wykluczenia ewentualnych innych chorób.
DIAGNOZA
O ostatecznym rozpoznaniu autyzmu decyduje wiedza i doświadczenie oceniającego psychiatry dziecięcego.
W uzasadnionych przypadkach dziecko powinno wcześnie trafić do specjalisty. Lepiej wcześniej niż później. Wczesnemu rozpoznaniu sprzyja intuicja rodziców, choć brak obaw (ze strony rodziców) nie zawsze świadczy o tym, że dotychczasowy przebieg rozwoju dziecka był prawidłowy. Czasami personel żłobka czy przedszkola wcześniej zauważa nieprawidłowości w zachowaniu malucha.
Bardzo ważne jest rozpoznanie objawów, które możemy określić jako alarmujące. Część problemów może być zaobserwowana wcześnie, nawet w pierwszym półroczu.
Diagnoza Małego Dziecka
Dziecko poddaje się dalszej obserwacji w kierunku autyzmu, np. pogłębionemu badaniu przesiewowemu (tzw. II stopnia). Takim narzędziem jest dostępny w Polsce STAT(Screening Tool for Autism in Toddlers), umożliwia wskazanie ryzyka zaburzeń ze spektrum autyzmu u najmłodszych dzieci. Narzędzie to opracowała prof. Wendy Stone, psycholog na Uniwersytecie Waszyngtońskim, jedna z czołowych badaczek spektrum autyzmu na świecie, dyrektor Autism Center na tym uniwersytecie.
Na czym polega badanie
Składa się z 12 modułów podzielonych na cztery sekcje: zabawa, proszenie, kierowanie uwagi, naśladowanie. Są to sytuacje, podczas których obserwujemy umiejętność komunikacji, imitacji, zabawy wyobrażeniowej, naprzemienności w zabawie.
Im wcześniej zauważymy, że rozwój dziecka jest nieprawidłowy, tym szybciej możemy spróbować pomóc mu na ten tor wrócić. Im dziecko jest mniejsze, tym plastyczność mózgu jest większa, dlatego szybko zastosowana interwencja może pozwolić na wyćwiczenie tych elementów umiejętności społecznych, które u zdrowych dzieci pojawiają się spontanicznie.
.Podstawowa różnica między dziećmi zdrowymi a tymi ze spektrum autyzmu jest taka, że te zdrowe uczą się błyskawicznie przez naśladowanie. Umożliwiają nam to tzw. neurony lustrzane...
Tymczasem u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu te neurony często funkcjonują nieprawidłowo, a przez to system uczenia przez obserwację i przejmowania wzorców zachowania nie rozwija się w naturalny sposób.
Dzieci ze spektrum autyzmu mogą jednak nabywać te schematy zachowania za pomocą intensywnej terapii, ćwicząc je ze zrozumieniem, aż je opanują. U zupełnie małych dzieci zaczynamy od pracy w domu, do procesu uspołeczniania angażuje się rodziców, bo to jest zgodne z prawidłowym torem rozwojowym, w tym wieku rodzic jest najważniejszym punktem odniesienia.
Wczesna interwencja - Co możemy zrobić
W zależności, jak ciężki jest problem – niekiedy, w przypadku minimalnych trudności, wystarczy kierowanie uwagi na twarz rodzica, bycie odpowiednio ekspresyjnym, zwolnienie tempa i poziomu złożoności mowy, włączanie dużej liczby zabaw społecznych, wyobrażeniowych, „na niby”. W przypadku wielu dzieci z niedużymi trudnościami ćwiczenia mogą skierować rozwój na dobre tory.
Dziś przeciętny wiek diagnozy autyzmu to 3-4 lata. Tymczasem nowe testy pozwalają wykryć niepokojące objawy u dzieci, które nie ukończyły jeszcze 1,5 roku. Im szybsza diagnoza, tym skuteczniejsza terapia. Tutaj kluczowa jest obserwacja, wychwycenie nieprawidłowości ich akceptacja a co najważniejsze podjęcie interwencji i rozpoczęcie terapii. Tylko konsekwentna praca, stymulacja dziecka poprzez interwencje terapeutyczne daje możliwość na sprawne funkcjonowanie w przyszłości.
Rzeczą naturalną jest istnienie wśród niedoskonałości, a miłość jest tym wartościowsza im bardziej budowana na prawdzie, akceptacji a za tym idącej pomocy.
autor: psycholog, terapeuta wczesnego wspomagania rozwoju Klaudia Put